شایان نود

چکیده

پایان نامه حاضر می کوشد شکل گیری و گسترش نظام حکومتی ایران دوره ای ساسانی را از سال 226تا 420  میلادی روشن سازد.محور این تحقیق توصیفی است پیرامون بخش های قضایی و اداری دیوانسالاری ساسانی. در این میان ، مقام های مربوط به این نظام مورد توجه  قرار گرفته اند .فصل اول تحقیق که حکم مدخل را دارد ،روند قدرت یابی و استقرار حکومت ساسانی را در دوره ای اردشیر بابکان مورد بررسی قرارمی دهد ؛ سال های کوشش او در برقراری پیوندهای نزدیک میان دین و حکومت و به عبارت بهتر ، اتخاذ شکلی یگانه از دین به عنوان دین رسمی ، در جریان این روند مورد بحث قرار گرفته است . فصل دوم ،جزئیات مربوط به طبقات اجتماعی در این دوره گردآوری و تحلیل شده اند ، درفصل سوم تصویری کلی از نظام دیوانی ساسانیان ارائه می کند. فصل چهارم مشاغل دیوانی و درباری دیوانسالاری ساسانی را مورد بررسی قرار می دهد . بالاخره ،در فصل پایانی ،شخصیت های برجسته ای که در دیوانسالاری ساسانی ایفای نقش کردهاند ، مورد شناسای و تحقیق قرار گرفته اند .

روش تحقیق به کار رفته در این بررسی بیش از هر چیز روش کتابخانه ای است .داده های این بررسی از متن های نوشتاری گردآوری شده اند . در ارائه ای این داده ها از شیوه ی توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و در مواقع لزوم ،کوشش شده است مباحث متناقض مورد تحلیل نیز قرار گیرند.
                                                              فهرست مطالب
 
            عنوان                                                                              صفحه

مقدمه                                                                                                               1
معرفی منابع                                                                                                                9
فصل اول: تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت و اتحاد دین و دولت                    19

1-1ساسانیان ادامه دهنده را هخامنشیان                                                      20

2-1   تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت                                               24

3-1  اتحاد دین و دولت در عصر ساسانیان                                                   27

فصل دوم: مروری بر طبقات اجتماعی در عصر ساسانیان                         32

1-2 تعریف طبقه اجتماعی                                                                            33

2-2 طبقات اجتماعی                                                                                     34

3-2 طبقه روحانیون                                                                                      37

1-3-2 موبد                                                                                                 45

2-3-2 موبدان موبد                                                                                        48

3-3-2 هیربد                                                                                                 51

4-3-2 زوت و راسپی                                                                                    53

5-3-2 دستور                                                                                               54

4-2 طبقه جنگجویان                                                                                       54

1-4-2 وظیفه جنگجویان                                                                                   57

2-4-2 تقسیم طبقات جنگجویان                                                                          57

1-2-4-2 سواره نظام                                                                                       57

2-2-4-2- جایگاه سواره نظام                                                                            58

2-2-4-2 پیاده نظام      60

5-2 طبقه کشاورزان و صنعتگران    61

1-5-2- طبقه کشاورزان    65

2-5-2-طبقه صنعتگران    67

فصل سوم: نظام دیوانی در عصر ساسانیان     68

1-3 شناخت سازمان‌های داخلی دوره ساسانیان       69

2-3- دیوان 73

1-2-3 پیدایش دیوان‌ها      75

3-3 دیوان ریاست طبقات جامعه   77

1-3-3 وزرگ فرمذار یا بزرگ فرمذار  78

2-3-3وظایف و اختیارات وزیر    83

4-3 دیوان سپاه  84

1-4-3  ایران سپاهید   86

2-4-3  ارتشیاران سالار       89

3-4-3  ارگبذ    90

5-3 دیوان دادرسی (داد)    93

1-5-3 ارزش داد و دادگستری  96

2-5-3 منشاء قوانین در عصر ساسانیان  98

3-5-3 حوزه قضات     99

4-5-3 ادّله اثبات دعوی   100

5-5-3 پادشاه در منصب قضاوت  102

6-5-3 روحانیون در منصب قضاوت   103

6-3 دیوان رسایل (دیوان دبیران)  105

7-3 طبقه‌ی متستخدمین ادارات (دبیران)   106

1-7-3 دبیر  109

2-7-3 ایران دبیربد(دبیر بد)  110

3-7-3 اهمیت دبیران و دیدگاه شاهان به دبیران   111

4-7-3 چگونگی برگزیدن دبیران     114

5-7-3 وظایف دبیران   116

6-7-3 اصناف دبیران   119

1-8-3 دین دبیر    119

8-2–3 دبیران دیوان خراج    120

3-8-3 گذک آمار دبیر       121

4-8-3 واسپوهرگان آمازکار    121

5-8-3 روانیگان دبیر   121

6-8-3 آذربادگان دبیر             121

7-8-3 گنج آمار دبیر      122

9-3 دیوان سرای شمره یا دیوان استیفا (اداره مالیه)      122

10-3 دیوان خراج                123

1-10-3 خسرو انوشیروان و اصلاح نظام مالیاتی         125

2-10-3 واستر پوشان سالار     126

3-10-3 آمار کار(آمارگر )     128

4-10-3 دهقانان         129

1-4-10-3 جایگاه دهقانان    132

11-3 دیوان درآمدهای کل کشور      133

12-3 دیوان خزائن     134

13-3 گهبذ و ضرب مسکوکات   135

14-3 دیوان آتشکده‌ها     136

15-3 دیوان برید       137

16-3 دیوان اشراف   141

17-3 دیوان ایران دربد    142

18-3 دیوان مهرشاهی (دیوان خاتم )    143

19-3 دیوان احشام     144

1-19-3  آخور آمار دبیر – آخورسالار        145

20-3 دیوان ویژگان    146

21-3 دیوان نوروز            147

22-3 دیوان کستبزود (دیوان آب)          148

1-22-3 وظیفه‌ی دیوان آب          149

23-3 دیوان جامه خانه      150

24- 3  ایران درستبد   150

فصل چهارم :مشاغل دیوانی و درباری     152

1-4مشاغل دیوانی   153

2-4 پادشاه      154

1-2-4شاه       155

1-2-4 وظیفه متقابل شاهان و پادشاهان  156

3-4 شهرب  157

4-4 مرزبان  159

5-4 اسپهبد  161

6-4 پادگوسپانان      162

7-4 بیدخش  164

8-4 اندرزبد   165

9-4 آموزگاران اسواران     166

10-4 دریوشان جادگ گو و دادور (مدافع درویشان و دادور)      167

11-4 خرم باش  167

12-4 پشتیگبان سالار        169

13-4 مهماندار   170

14-4 خوانسالار     171

15-4 پذشخوار            172

16-4 مردبذ          173

17-4 دیده‌بان سلطنتی     174

18-4 بازدار       174

19-4 گنجور       175

20-4 دواتدار        175

21-4 کاروانسالار   176

22-4 تغاربد   176

23-4 آیین بد        176

24-4 بازاربد        177

25-4 کیروگ بد ( هنربد )        177
فصل پنجم شخصیت‌های برجسته دوره ساسانیان             179

1-5 تنسر در منابع    180

1-1-5-تنسر           182

2-1-5 تنسر شخصیتی تاریخی          184

2-5 ابرسام            186

1-2-5  تنسر و ابرسام     188

3-5 کرتیر و تقویت روحانیت زرتشتی    192

1-3-5 کرتیر          193

2-3- 5 کرتیر و شاپور یکم و ترقی مقام وی در شاهان بعدی        195

3-3-5 کریتر و کتیبه‌های وی            199

4-5 آذرپاد مهراسپندان         206

5-5 مهرنرسی      210

نتیجه          215

تصاویر

کتاب شناسی ( فهرست منابع و ماخذ)    219

  منابع اصلی

1- ابن بلخی ، فارسنامه ، به کوشش بهروزی ، انتشارات اتحادیه مطبوعاتی فارس ، شیراز ،1343

2- ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون ، مقدمه ابن خلدون ،‍ 1 ،به کوشش محمد پروین گنابادی ، انتشارات علمی وفرهنگی ،

3- ابن حوقل ، صوره الارض ، ترجمه جعفرشعار ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ، تهران ، 1345

4- اصفهانی حمزة ، تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک الارض والانبیاء) ،ترجمه دکتر جعفرشعار ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران ، تهران ،1346

5- اصطخری ، ابواسحق ابراهیم اصطخری ، مسالک و ممالک ، به کوشش ایرج افشار ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ، تهران ، 1347

6-بلاذری ، احمد بن یحیی ، فتوح البلدان ،ترجمه آذرتاش آذرنوش ، انتشارات سروش ، تهران ، 1364

 

دانلود فایل